IJUE MAMLAKA YA SERIKALI ZA MITAA TANZANIA

Posted on: November 5th, 2024

MFUMO WA SERIKALI ZA MITAA TANZANIA 

Malengo Mahsusi

1.2 Maana ya Serikali za Mitaa

Serikali za Mitaa hutafsiriwa kama vyombo vya wananchi ambavyo huundwa, huendeshwa, husimamiwa na kuwajibika kwa wananchi. Hapa nchini Tanzania vyombo hivi vimeanzishwa kwa mujibu wa Ibara ya 145 na 146 ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Sura ya 2 zinazobeba dhana ya ugatuzi wa madaraka. Yakupasa kuelewa kuwa Serikali za Mitaa ni sehemu ya serikali ambayo iko karibu zaidi na wananchi na inatoa huduma ambazo zinaendana na mahitaji ya wananchi husika katika eneo lao.

Angalizo

Dhana na madhumuni ya madaraka kwa umma ni kuwapatia wananchi uwezo na fursa ya kushiriki kikamilifu katika masuala ya siasa, uchumi na uendeshaji wa nchi yao chini ya Ibara ya 8 (1) (a) ya Katiba.

Swali la Tafakuri

1.3 Historia ya Serikali za Mitaa

Baada ya kujifunza maana ya Serikali za Mitaa, kipengele hiki kinakueleza kuwa Serikali za Mitaa zimepitia katika vipindi vitatu ambavyo ni kabla ya ukoloni, wakati wa ukoloni na baada ya ukoloni.

1.3.1 Serikali za Mitaa Kabla ya Ukoloni

Mfumo wa Serikali za Mitaa umekuwepo tangu binadamu walipoanza kuishi pamoja ili kujilinda na wanyama au wavamizi. Kipindi hicho jamii ziliongozwa na watu waliokuwa wanaheshimika na wenye ushawishi. Baadhi ya jamii zilianzisha mabaraza ya wazee kwa ajili ya kujadili na kuamua masuala kuhusu usalama na ustawi wao. Kadiri jamii zilivyoendelea kukua, zilichagua machifu/watemi wa kuwaongoza wakisaidiana na mabaraza ya wazee.

1.3.2 Serikali za Mitaa Wakati wa Ukoloni

Katika kipindi hiki, nchi yetu ilitawaliwa na tawala mbili za kikoloni yaani Mjerumani na Muingereza. Kipindi cha utawala wa Mjerumani hapakuwa na juhudi mahsusi za kuanzisha Serikali za Mitaa kwani walitumia mfumo wa utawala wa moja kwa moja usioshirikisha wazawa.

Kipindi cha utawala wa Muingereza kulishuhudiwa juhudi za kuanzisha, kuendeleza na kudumisha mfumo wa Serikali za Mitaa. Sheria mbalimbali zilitungwa ikiwemo Sheria ya Mamlaka za Wazawa ya mwaka 1926 iliyowapa machifu mamlaka ya kiuongozi, kiutawala na kimahakama; Sheria ya Manispaa ya mwaka 1946 iliyoanzisha manispaa ya Dar es Salaam mwaka 1948; na Sheria ya Serikali za Mitaa ya mwaka 1953 iliyoanzisha mfumo wa Serikali za Mitaa ambao kwa kiasi kikubwa ulirithiwa baada ya uhuru.

1.3.3 Serikali za Mitaa Baada ya Ukoloni

Serikali za Mitaa baada ya ukoloni zimepitia vipindi vikuu vinne ambavyo ni; miaka kumi ya kwanza ya uhuru, kipindi cha mfumo wa Madaraka Mikoani, urejeshwaji wa Mamlaka za Serikali za Mitaa, na kipindi cha Maboresho ya Serikali za Mitaa.

Katika kipindi cha miaka kumi ya mwanzo wakati wa uhuru, serikali ya Tanganyika ilirithi sehemu kubwa ya mfumo wa Serikali za Mitaa wa utawala wa Muingereza lakini ilifuta Sheria ya Mamlaka za Wazawa ya mwaka 1926 ili kuimarisha umoja wa taifa changa la Tanganyika na kuanzisha rasmi Mamlaka za Serikali za Mitaa.

Mwaka 1972, serikali ilifuta Mamlaka za Serikali za Mitaa na kuanzisha mfumo wa madaraka mikoani ambao ulilenga kupeleka mamlaka za serikali katika ngazi za msingi kuanzia ngazi ya Mkoa mpaka Vijiji. Mfumo huo ulishindwa kufikia adhma ya kuwashirikisha wananchi na kuboresha huduma kama ilivyotazamiwa.

Ni vema ufahamu kuwa kutokana na changamoto za mfumo wa Madaraka Mikoani ulioanzishwa katika aya iliyotangulia, serikali iliona umuhimu wa kurejesha mamlaka za Serikali za Mitaa mwaka 1982. Urejeshwaji huo ulienda sambamba na utungaji wa sheria mbalimbali za serikali za mitaa, ikiwa ni pamoja na marekebisho ya Katiba ya nchi ya mwaka 1984 ili kutambua mfumo wa serikali za mitaa nchini. Sheria ya Serikali za Mitaa (Mamlaka za Wilaya), Sura ya 287 na Sheria ya Serikali za Mitaa (Mamlaka za Miji), Sura ya 288 zilitungwa ili kurejesha mfumo wa Serikali za Mitaa.

Baada ya kurejesha Mfumo wa Serikali za Mitaa, na kutokana na changamoto mbalimbali serikali iliamua kufanya maboresho ya serikali za Mitaa kupitia Sera ya Maboresho ya Serikali za Mitaa ya mwaka 1998. Sera hiyo ililenga kuboresha maeneo manne yaliyojumuisha: Ugatuaji wa madaraka ya kisiasa, kifedha, kiutawala na maboresho ya mahusiano kati ya Serikali Kuu na Serikali za Mitaa, ili kuzipa Mamlaka za Serikali za Mitaa (MSM) uhuru na madaraka ya kutekeleza majukumu kwa ufanisi katika maeneo yao.

1.4 Sheria na Uhalali wa Serikali za Mitaa

Ni vema ukatambua kuwa, uhalali wa MSM unatokana na Ibara ya 145 na 146 ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na unatokana na dhana ya kupeleka madaraka kwa umma. Hivyo, uundwaji, utendaji, maamuzi na uendeshaji wa Mamlaka za Serikali za Mitaa hufanyika kwa mujibu wa Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Sheria zilizotungwa na Bunge na miongozo mbalimbali. Rejea kielelezo Na. 1.1.